04.новембра 2020.године

“Il Friuli”:

“U mestu San Vito al Tagliamento prezentovan je projekat koji detaljnije  opisuje događaje koji su se odnosili na Opštinu nakon poraza kod mesta „Caporetto“. U parku koji nosi naziv „Parco Rota“,  prezentovan je projekat pod nazivom  „O Bunkeru i o ružama – stazama Prvog Svetskog Rata“, čiji je cilj produbljivanje tematike  koja se odnosi na Opštinu San Vito al Tagliamento nakon poraza kod mesta „Caporetto” a tiče se istorijskih činjenica da je  upravo Palata Rota, zgrada u kojoj se nalazi današnje sedište Opštine, bila je sedište Vojne Austrougarske Komande 1917-18,  povereno fedmaršalu Svetozaru Boreviću od strane Nadvojvode Francesca Salvatorea i od samog Imperatora Karla I Austijskog.

Ovo je prilika da se obelodane pojedine činjenice, a to je da se u ovoj  austrijskoj komandi, u mestu San Vito, nalazio značajan deo fotografske arhive mesta u kojima se ratovalo i da se ove  fotografije danas čuvaju u Beču. Sa kulturne tačke gledišta, ovo je bila prilika da  podsetimo  na dva pesnika, jednog iz mesta Cesena, Renato Serra (rođ. u Cesena 1884 – Monte Podgora  20.07.1915) i na srpskog pisca Miloša Crnjanskog (Csongrad, 26.10.1893 – Beograd, 30.11.1977) koji su ostavili dragocena poetska svedočenja o ratu.

Projekat „ O Bunkeru i o ružama“ je  stalna izložba u okviru koje se priča o istoriji objašnjavajući čitave spletke između prošlosti i sadašnjosti, kako se ne bi  zaboravili ljudi tog vremena.  U „Serra“ posetilac će naći čitaju seriju ilustrativnih panela etapa iz života dva pesnika kao i njihove misli, počevši od Miloša Crnjanskog, jednog od najslavnijih srpskih pisaca.
Vojnik koji  se bori u austrougarsoj vojsci, slučajno dolazi u San Vito al Tagliamento  gde živi jednu ljubavnu priču koja je zarobljena u nezaboravnim stihovima. Crnjanski je romanopisac, pesnik, prevodilac, publicista  i autor pozorišnih drama a među svojim romanima najpoznatiji su „Seobe“ (Migrazioni) koji u srpskoj literaturi zauzimaju takvo mesto kakvo u ruskoj literaturi ima delo „Rat i Mir“ poznatog pisca Dostojevskog.
Na ilustrativnim panelima koji se nalaze u stakleniku Parka Rota, u senci Opštine, pronalazimo potom i priču pisca Renato Serra, koji, u epistolarnoj formi, priča u funkciji zvaničnog  istraživača, dok se kao dopunski poručnik nalazi u mestu San Vito al Tagliamento, pišući o  pejzažu  San Vita, o manevrima i o neizbežnosti rata.

„Jedan projekat, didaktički put od velikog interesa i emocija jer priča istoriju „odozdo“ preko života i kroz dela dvojice velikih pesnika – komentariše Gradonačelnik Antonio Di Bisceglie i nastavlja rečima: „prolaskom kroz izložbeni prostor, rekonstruiše se  socijalna klima, krucijalnog perioda za formiranje nacionalnog identiteta. To je i trenutak za razmišljanje da bismo se setili ko smo i na osnovu kojih ogromnih  požrtvovanja se bazira naše jedinstvo i naša sloboda“.

Povodom izložbene postavke „O Bunkeru i o ružama – stazama Prvog Svetskog Rata“ odštampana je i plaketa sa istim nazivom po ideji Angelo Battel,  čiji su autori Paola Bristot i Andrijana Ružić a ova poslednja se pozabavila i prevođenjem istih. Postavka izložbe i grafika su delo arhitekte Marko Pasian u saradnji sa “Zadužbina Miloša Crnjanskog“ (Beograd), Narodna Biblioteka Srbije (Beograd), Udruženje Viva Comix. Sarađivali su na projektu i Milo Lompar, predsednik Fondacije Crnjanski; Mileva Petrović , sekretar Fondacije Crnjanski; Dušan Nikodijević, bibliotekar Narodne biblioteke Srbije; Antonio Garlatti – Ufficio Beni e Attivitć culturali del Comune di   San Vito al Tagliamento; Kriegsarchiv, Osterreichishes Staatsarchiv di Vienna; Udruženje Istorijski muzej Zapadni Friuli (Associazione Museo Storico del Friuli Occidentale  ), Udruženje SOMSI – San Vito al Tagliamento. “